Samen oud worden. Het klinkt zo romantisch, maar het blijft werken die liefde. Een derde van de huwelijken geeft er voortijdig de brui aan. Een enkeling weet de relatie tot in lengte van dagen levend en liefdevol te houden. Wat is hun geheim?
Soms zie je zo’n parel: relaties die langdurig sprankelend en liefdevol blijven. Hoe doen ze dat toch? Is het een kwestie van geluk hebben of kun je er zelf veel aan doen? “Het geheim is dat men beseft dat men verschilt en daar iets mee doet.”
Waarom is het zo moeilijk een relatie langdurig en gezond te houden? We vroegen het professor en relatietherapeut Alfons Vansteenwegen, die boeken vol over relatieperikelen heeft geschreven. Zijn bestseller ‘Liefde is een werkwoord’ vindt nog steeds gretig aftrek: deze zomer wordt een luxe-editie uitgebracht ter ere van 100.000 verkochte exemplaren. Het boek is al 37 maal herdrukt.
Zijn meest recente boeken gaan ook weer over de liefde: ‘Als liefde zoveel jaar kan duren’, ‘Genieten van je relatie na 50’ en ‘Tijd maken voor liefde’. “Samenleven met iemand is niet vanzelfsprekend”, zegt Vansteenwegen. “We verschillen, en willen toch met elkaar samenleven. Dat maakt het moeilijk.”
Zorgen voor jezelf
De paradox in een langdurige relatie is volgens Vansteenwegen “dat men enerzijds goed voor zichzelf moet zorgen en een eigen ontwikkeling moet hebben en anderzijds rekening dient te houden met elkaar.” De twee uitersten daarvan zijn schadelijk.
Als men alleen maar voor zichzelf zorgt, wat Vansteenwegen ‘de vrijgezellen in het huwelijk’ noemt, zal de relatie geen lang leven beschoren blijven, is zijn ervaring. Maar evenzeer ziet hij het somber in voor de Moeder Theresa’s onder ons. “Iemand die zichzelf helemaal opoffert voor z’n partner wordt bitter en ongelukkig en ook die relatie zal niet lang duren.” Oftewel: jezelf weggeven is ook weer niet slim als je graag langdurig en gelukkig wilt samenzijn.
Vansteenwegen: “Meestal gaat men ervan uit dat het genoeg is om van je partner te houden om ermee te kunnen leven. Maar wie niet goed voor zichzelf zorgt, kan ook niet voor een partner zorgen.”
De eerste barst
En terwijl we de eerste helft van ons leven vaak halsstarrig blijven dromen over prinsen op witte paarden en liefdevolle warme relaties die soepel lopen en eeuwig duren, begint volgens de Belgische professor een relatie pas werkelijk als de eerste barst verschijnt in het gelukkig samenzijn.
Vansteenwegen: “De dag dat jij anders bent dan ik je droomde, ben je echt en begint de relatie. Het is de periode dat de verschillen zich aankondigen na de eerste periode van verliefdheid en het niet meer vanzelf gaat. Conflicten horen erbij.”
Als conflicten echter uitgroeien tot vicieuze cirkels, zich opstapelen en toenemen, is het volgens hem tijd om in te grijpen. Werkelijk naar elkaar luisteren en zeggen wat je op je hart hebt, is al een mooi begin om een relatie gezond en langdurig te houden, weet de professor. Praat je te weinig met elkaar, dan ligt er vervreemding op de loer.
Vansteenwegen: “Als mensen elkaar niet meer vertellen wat er op hun hart ligt, begint men elkaar te verliezen.” Neem daarom ook tijd voor de liefde, betoogt hij. In drukke levens met banen, kinderen, sociale netwerken en andere verplichtingen wil dat er nog wel eens bij inschieten. “Als men een direct geluk wilt en wel onmiddellijk hier en nu, dan is samenleven een hele opdracht, want dat zit er niet in.”
Origineel blijven
Ben je de eerste jaren van je relatie zonder kleerscheuren doorgekomen, dan gloort er hoop. Toch blijft het werken in de liefde. Iedere nieuwe fase brengt weer nieuwe beren op het liefdespad.
Vansteenwegen: “Het is goed elkaar te kennen, maar het gevaar bestaat dat ik jou zo goed ken, dat ik al denk dat ik weet wat je denkt. En dan begint het probleem: je bent bevooroordeeld.”
Ook routine is een valkuil. “Het is goed om gewoontes te hebben, omdat die zekerheid geven. Maar als men teveel in routine vervalt, dreigt de verveling.” Vervalt je relatie in eentonigheid, dan wordt de lokroep van de buitenwereld soms erg aanlokkelijk.
Maar er valt volgens Vansteenwegen wel het een en ander aan de sleur te doen. “Origineel blijven voor elkaar. Het beeld naar elkaar fris houden.” Maar hoe doe je dat?
Vansteenwegen: “Blijven zeggen wat er op je hart ligt en onbevooroordeeld blijven luisteren naar de ander.” Voorwaarde is wel dat beide partners in ontwikkeling blijven, blijven groeien en bewegen, benadrukt hij. “Op elke leeftijd en in elke fase behoeft een relatie dynamiek. Zo niet, dan valt ze stil.”
Balanceren in de liefde
Het blijft balanceren in de liefde. Geef je teveel, dan dreigt volgens Vansteenwegen bemoeienis, geef je te weinig, dan kun je van elkaar vervreemden. Samen met de vicieuze cirkels en vaste beelden over elkaar, ziet Vansteenwegen dit als de grootste struikelblokken in relaties na de 50.
En hoewel stellen op zekere leeftijd milder en wijzer worden, spelen er ook onbewuste processen waar we niet altijd vat op hebben. Zo constateert Vansteenwegen dat bij langdurige relaties zowel de tolerantie als de allergie toeneemt.
“Op een gegeven moment raak je gewend aan de verschillen met je partner. De tolerantie neemt toe. Maar anderzijds: voor hele normale zaken die zich al 30 jaar herhalen, kan het gebeuren dat er ineens een drempel wordt overschreden en het onverdraaglijk wordt. Je bent ineens intolerant en allergisch voor bepaald gedrag van je partner. Beide gedragingen komen voor bij iedereen.”
Mentaal scheiden
Mentaal scheiden is het toverwoord van professor Alfons Vansteenwegen, vooral als partners veel samen zijn. “Neem afstand, ook letterlijk. Als beide partners veel samen zijn, is de terreinverdeling belangrijk. Ieder moet zich kunnen terugtrekken, een plek hebben waar je met rust wordt gelaten.
Maar ook mentaal scheiden is noodzakelijk om samen te kunnen blijven: dat is misschien wel de grootste uitdaging bij langdurige relaties. Te veel bemoeienis verpest de relatie.”
Voor het overige moeten we ook een beetje geluk hebben, zegt Vansteenwegen. “Een relatie hebben we voor een deel in handen, voor een gedeelte kunnen we er wat aan doen, maar niet alles. Een partner die je dumpt, kun je met geen mogelijkheid aan je binden als ‘ie echt weg wil.” Bovendien zijn niet alle verschillen te overbruggen, meent hij. “Niet voor alles zijn er mooie compromissen.”
Een goede relatie
Bij de parels in de liefde lijkt het allemaal zo vanzelf te gaan. Het geven en nemen. Geen strijd om de macht. “In een goede relatie zijn de partners in staat om te gaan met de verschillen en samen te werken. Dat betekent in feite dat er heel wat communicatie nodig is, want zo gauw een persoon niet meer alleen is, ben je als het ware ‘verplicht’ om met iemand te communiceren om te komen tot gezamenlijk doelen en afspraken.
Wie alleen leeft, leeft zoals die wil. Wie samenleeft, heeft overleg nodig. Zodra je samenleeft met iemand anders, zijn er immers altijd verschillen die een rol spelen.” Liefde is dus inderdaad een werkwoord?
Vansteenwegen: “Het geheim is dat men beseft dat een relatie iets is tussen twee volwassen mensen die elk hun rechten hebben, maar die samen iets willen realiseren en dat het niet vanzelf loopt, maar inzet vraagt, engagement, een besef dat het ook deugd kan doen om met z’n tweeën iets op te bouwen. Een goede relatie is een uitdaging, iets wat je met z’n tweeën maakt, anders is het er niet.”
© Foto’s: Monique Koudijs
Tweede artikel binnen basisverhaal:
Bezint eer ge begint ……met scheiden
Wil je scheiden van je partner, trekt de lokroep van de buitenwereld? Bezint eer ge begint. Onderzoek toont aan dat partners na een huwelijk minder kansen hebben op een nieuwe relatie. Bovendien neemt de kans opnieuw te scheiden toe.
Sociologe Anne-Rigt Poortman van de Universiteit Utrecht deed onlangs onderzoek naar de relatiekansen van mensen na een (echt)scheiding. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat een verbroken huwelijk sterker doorwerkt op nieuwe relaties dan samenwonen. Het aantal mensen dat na een huwelijk aan een nieuwe relatie begint is beduidend kleiner dan diegenen die na samenwonen opnieuw een partner vinden.
Poortman: ‘De meest waarschijnlijke verklaring is dat samenwoonrelaties voor veel mensen toch wat losser zijn, waardoor het minder emotionele impact heeft als ze uit elkaar gaan. Er zijn ook aanwijzingen dat samenwoners hun leven individueler inrichten dan mensen die getrouwd zijn.
Gehuwden doen meer samen dan samenwoners; ze richten hun leven anders in en de rolpatronen zijn, mede door kinderen, traditioneler. Als eenmaal de relatie verbroken is, moeten ze vaak eerst hun sociale leven weer opbouwen.’
Samenwoners meer kans op langdurig geluk
Bovendien neemt de kans om opnieuw te scheiden toe na een eerdere relatie. Alhoewel de gegevens wegens gebrek aan goede Nederlandse data op Noorwegen betrekking hebben, blijken vooral voormalig gehuwden eerder te scheiden.
Ook al hebben samenwoners over het algemeen een grotere kans om uit elkaar te gaan, die kans neemt niet toe in een volgende relatie. Sterker nog: mensen die eerst samenwonen en in hun tweede of derde relatie besluiten in het huwelijksbootje te stappen, hebben meer kans op langdurig geluk dan mensen die meteen in hun eerste relatie gaan trouwen.
Bij voormalig gehuwden is het omgekeerde het geval en neemt de kans op scheiding juist toe in hun latere relaties. Poortman: ‘Het kan te maken hebben met selectie natuurlijk. Mensen die vaker een nieuwe relatie aangaan, zijn misschien mensen die sowieso moeite hebben om zich te binden.
Maar het kan ook zijn dat er daadwerkelijk een negatief effect is op een nieuwe relatie, bijvoorbeeld omdat nieuwe relaties door die eerdere relaties complexer zijn. Je hebt bijvoorbeeld te maken met kinderen uit een eerder huwelijk, met een ex, met familie rond die ex, de financiële zaken zijn wat ingewikkelder, dus je sleept meer bagage met je mee wat een negatief effect kan hebben op een volgende relatie.’
‘Het hoeft van mij niet meer’
Vooral vrouwen beginnen minder snel aan een nieuwe relatie na echtscheiding. Poortman: ‘We zien dat mannen sneller weer een nieuwe relatie hebben dan vrouwen. Een eerder huwelijk lijkt op mannen minder impact te hebben; ook geven ze vaker aan opnieuw een relatie te willen dan vrouwen.
Het kan zijn dat vrouwen eerder reageren op relatieproblemen en ze ook eerder zien. Vrouwen verbreken dan ook veel vaker de relatie dan mannen. Misschien dat ze daardoor ook eerder denken ‘het hoeft van mij niet meer’.’
‘Jongens, ga niet zo snel scheiden’
Zijn de onderzoeksgegevens wellicht een aanmoediging je relatie vaker door te zetten? Poortman: ‘Economisch pakt het vaak niet goed uit als men gaat scheiden. Vooral vrouwen zijn wat dat betreft slechter af.
Bovendien is de kans dat men een nieuwe relatie aangaat na echtscheiding kleiner en de kans dat een volgende relatie mislukt groter. Maar het kan best zijn dat er emotionele en psychologische voordelen zijn aan scheiding.
Dus het is heel moeilijk om te zeggen ‘jongens, ga niet zo snel scheiden’. Dat hangt heel erg af van welk type gevolgen je bekijkt en de omstandigheden rond die scheiding.’
NB: Dit artikel is, inclusief 3 portretten, gepubliceerd in het tijdschrift Plus Woman, december 2008.
De opdracht:
Het idee is door mijzelf aangedragen.
© Foto: Monique Koudijs (meer foto’s Monique Koudijs op Flickr)
