
Kunstenaar Wim Drion woont samen met zijn vrouw Eva het grootste deel van het jaar op het Griekse eiland Paros. Paros zou je een kunstenaarseiland kunnen noemen. Griekenland kent echter geen kunstmarkt, dus blijft zakelijk contact met Nederland nodig.
Kreta, Rhodos en Korfoe zijn de meest geliefde bestemmingen van Nederlanders die naar Griekenland emigreren. Onder hen veel gepensioneerden en emigranten die in de horeca aan de slag gaan. Kunstenaar Wim Drion (61) week uit naar de Cycladen, een eilandengroep van ruim 40 eilanden in de Egeïsche zee die in een cirkel rond Delos liggen. Op het kunstenaarseiland Paros is hij gebleven.
“We zijn aan Paros verslaafd geraakt’, zegt zijn vrouw Eva, die inmiddels Grieks vertaalster is. “We hebben geprobeerd om af te kicken, maar het is ons niet gelukt.”
Dilemma: blijven of vertrekken
Steeds kwamen ze terug voor korte of langere tijd. Vanwege de kinderen heeft het nog een tijd geduurd voordat ze er echt gingen wonen. Wim: “We hebben er lang over nagedacht of we destijds zouden blijven. Het was een dilemma.”
“Aan de ene kant leven kinderen op Paros in uitzonderlijk gezonde omstandigheden: ze kunnen overal spelen, er is bijna geen verkeer en Grieken zijn gek op kinderen. Maar een groot nadeel is de kwaliteit van het onderwijs. Het niveau is laag en soms gaat hier voor maanden de school dicht. We hebben toen toch besloten weer naar Nederland te gaan, omdat we het belangrijk vonden dat onze kinderen kansen kregen.”
Overwinteren in Nederland
Nu wonen ze zo’n 7 maanden per jaar op Paros. Overwinteren doen ze in Nederland. “Dat heeft te maken met de familie. Kerst is voor de Grieken niet zo belangrijk. Pasen is het grootste feest in Griekenland, dat wordt uitbundig gevierd en daar willen we ieder jaar graag bij zijn.
Stoelen en tafels worden naar buiten gedragen, er hangt een lammetje aan het spit en er wordt gegeten, gedronken en gedanst. In maart begint het bij ons meestal ook te kriebelen, dan willen we weer weg.”
Venetiaanse Kastro
Wim en Eva wonen midden in de Venetiaanse Kastro in Parikia, een door Unesco beschermde wijk. Een wirwar van kleine, smalle straten leidt ons naar het Cycladische huis: een witgepleisterd bescheiden verblijf met plat dak en riant uitzicht over de baai en een deel van de stad. Binnen is de temperatuur flink opgelopen. De warmte van de langdurige hittegolf heeft zich verzameld in de 88 centimeter dikke muren en heeft het effect van een steengrill.
Ook op het platte dak is het heet, zelfs onder de pergola. ’s Avonds is het er beter toeven en zien we de kleuren warmer worden, de lucht kleurt oranje tot de zon in zee verdwijnt. Veel Grieken zoeken na de siësta de boulevard, (platte) daken en balkons op. “Het uitzicht trok ons over de streep’, zegt Wim. ‘Dat vonden we zo geweldig.” Ze hebben het huis in langdurige bruikleen – een rijke Mecenas kwam op hun pad – en kunnen het gebruiken alsof het van henzelf is.
Paros: kunstenaarseiland
Paros zou je een kunstenaarseiland kunnen noemen. Navraag bij de Nederlandse ambassade in Athene leert ons dat er momenteel zo’n 70 tot 80 kunstenaars van allerlei nationaliteiten op het eiland wonen. Ook is er een ‘Huis van de schrijver’ gevestigd, eigendom van het Grieks National Book Center die de locatie vrijhoudt voor schrijvers die een aantal maanden op het eiland willen verblijven.
Paros kent al eeuwenlang een artistieke traditie. Griekse kunstenaars uit de Oudheid wisten het eiland al te vinden, onder wie beeldhouwers die hebben meegeholpen aan sculpturen voor het Parthenon. De kwaliteit van het witte marmer uit de marmergroeven op Paros was uitzonderlijk en had een aanzuigende werking. De Maráthi marmergroeven bij Lefkes hebben het marmer voor het beeld de Venus van Milo geleverd, evenals het marmer van de graftombe van Napoleon.
Op het eiland is een Marmor Parium gevonden, een in marmer gevonden historische kroniek met gegevens over Griekse kunstenaars. De Amerikaanse schilder Bratt Teyler vestigde er in 1966 vervolgens een Art School, The Aegean Center for the Fine Arts. Sindsdien is er een zwaan-kleef-aan-effect van kunstenaars uit allerlei – vooral Europese – landen.
Rust en tradities
Maar er is meer dat aantrekkelijk is, vinden Wim en Eva. Zo vinden ze de bewoners van het eiland zeer prettig in de omgang. “Ze zijn heel vriendelijk en tolerant.” Dat wil per eiland nog wel eens verschillen, menen ze. Ook de gemoedelijkheid van het eilandleven bevalt hen, de rust en de tradities. Eenmaal op Paros stagneren de prikkels van de buitenwereld: er komt bijna geen post, de telefoon rinkelt minder en de agenda is niet zo dwingend.
Wim: “De belangrijkste redenen dat ik steeds weer terug wil naar Paros zijn de kleuren en de sfeer. Je wordt met rust gelaten, er heerst veel meer een klimaat van reflectie. Dat stimuleert mij als kunstenaar. Ik vind nieuwe motieven en krijg nieuwe ideeën.”
Ook de grootte van het eiland is voor hen een pluspunt. Paros heeft een oppervlakte van 195 vierkante meter, qua landoppervlak te vergelijken met Texel, en heeft 9.700 inwoners. Het is het op twee na grootste eiland van de Cycladen, na Naxos en Andros. Wim: “Het eiland is niet te groot en niet te klein. Je hebt echt het gevoel dat je op een eiland zit, maar het is ook weer niet zo klein dat er niets gebeurt. Er draaien behoorlijke films, er is een bibliotheek en er zijn mooie muziekuitvoeringen in de zomer. Vooral als we ergens langer blijven, vinden we dat belangrijk.”
Grieken kopen geen kunst
Cultureel gunstig klimaat of niet, kunst verkopen aan de Grieken lukt maar moeizaam. Hoewel de status van een kunstenaar in Griekenland veel hoger is dan in Nederland, moet Wim het wat de verkoop betreft vooral van de buitenlanders op het eiland hebben.
“Mijn beste vriend op Paros is een Griekse edelsmid. Hij is echt een van de weinige Grieken die schilderijen van mij heeft gekocht, die mijn werk mooi vindt. Voor de meeste Grieken is kunst iets wat in een museum hangt of in de kerk.” Hij wijt dit aan opvoeding en culturele achtergrond. “Er is in Griekenland nog geen traditie om kunst te kopen. Er is vrijwel geen kunstmarkt.”
“Ook is er nog een enorme kloof naar moderne kunst. Pas in de aanloop van de Olympische Spelen in 2004 zijn de Grieken halsoverkop begonnen met het inrichten van een museum van Moderne Kunst in Athene. Daarnaast zijn er – in vergelijking met Amsterdam – nog maar weinig galerieën met moderne kunst.”
“Op Paros leef ik, in Amsterdam werk ik”
De zakelijke factor maakt het voor Wim en Eva noodzakelijk de banden met Nederland aan te houden. Wim: “Ik kan niet alleen afhankelijk zijn van de buitenlanders op het eiland, of die nog een plekje vrij hebben aan de muur. Ik moet het ook hebben van de normale kunstkanalen in Nederland.” Ook Eva heeft als vertaalster Grieks haar meeste zakelijke contacten in Nederland.
Maar niet alleen de zaken houdt hen deels in Nederland. Het leven in twee landen, in twee huizen heeft meer voordelen. “Op Paros leef ik, in Amsterdam werk ik”, zegt Wim. Behalve enkele schilderworkshops voor Nederlandse toeristen, is Paros er voor de sfeer, rust, contemplatie en sociale contacten. Indrukken die op Paros zijn opgedaan en hooguit zijn vastgelegd met schetsen en aquarellen, werkt hij in Amsterdam uit op schildersdoek.
In Nederland laadt hij zich cultureel weer op, bezoekt musea, concerten en ballet. Bovendien geeft hij in de winter gastlessen op de Academie voor Bouwkunst in Arnhem. Het contrast tussen beide landen geeft weer inspiratie voor zijn werk en houdt hem scherp.
Ongeschreven wetten
Binnenkort mogen ze stemmen, op de burgemeesterspost op Paros. Een elektriciteits- of telefoonrekening op naam is voldoende om te mogen stemmen. Wim: “Je moet een papier laten zien dat je verbonden bent met het eiland.” Speciaal voor de buitenlandse emigranten organiseerde de burgemeester van Parikia drie avonden om zijn plannen uit te leggen en de emigranten te vragen wat ze veranderd zouden willen zien.
“Ze moeten je mogen”
Overal heerst de menselijke maat op Paros. Het belastingkantoortje loop je zo binnen als je iets niet begrijpt, vertelt Wim. Ingewikkelder wordt het als je daadwerkelijk iets gedaan wilt krijgen. Een verbouwing in je huis, een catalogus die op tijd af moet zijn. “Grieken zijn nooit alleen maar zakelijk. Als ze iets bij je komen doen, is dat een gunst. Ze moeten je mogen. Zelfs bij hele kleine dingen, zoals het op een andere naam zetten van een elektriciteitsrekening.
Wil je verbouwen, dan vragen ze links en rechts wie je bent. Met kleine cadeautjes effen je het pad. Wil je ergens een vergunning voor, dan schuif je met een envelopje, anders kan het maanden duren. Dat hebben wij nooit gedaan trouwens.” Een aannemer die zei dat ‘ie het veel te druk had, trok Wim over de streep met een leuke cd. “Ik merkte in een gesprek dat hij van muziek hield.” De volgende dag kwam de man langs om te timmeren.
“Voordat je een huis koopt in Griekenland of iets wilt bouwen, raden we iedereen aan om iemand te zoeken die de plek kent, die je adviezen kan geven en je kan wijzen op de valkuilen. En neem altijd een advocaat, ook als je werk zoekt als buitenlander. In Griekenland ben je niets zonder advocaat en zonder kruiwagen.”
Tijdloze levensstijl
Er zijn meer ongeschreven wetten op het eiland. Zo heeft de tijdloze levensstijl van de Grieken zeker charme, vinden Wim en Eva, maar wekt ook irritatie. “Aan de ene kant is het heel prettig dat een Griek niet met agenda’s werkt”, zegt Wim. “Een Griek is meester in het improviseren, op de een of andere manier komt het bij hen altijd weer goed.”
Voor een tentoonstelling wilde hij een catalogus laten drukken. “In de planning bouwde ik al een enorme reserve in”, vertelt hij. Uiteindelijk kwamen de catalogi vlak voor de opening van de boot rollen vanuit Athene. “Hij is toch op tijd?, zeggen ze dan. ‘Waar maak je je druk om?’ Daar word je wel zenuwachtig van.”
“Ook toen onze boiler stuk was en we dringend een loodgieter nodig hadden, zeiden ze spoedig langs te komen. Maar ze komen niet of pas over drie dagen. Soms is het moeilijk te accepteren. Maar je moet altijd rustig en aardig blijven. Blijf ze prikkelen en blijf het warm houden. Word je kwaad, dan doen ze niks meer.”
Boulevard van Parikia
Ieder avond rond zeven uur stroomt de boulevard van Parikia vol mensen. Het is de tijd waarop de Grieken elkaar ontmoeten. Twee oude mannen zitten op de kademuur en hebben zo’n tien minuten lang de slappe lach.
Voordat de meeste mensen neerstrijken op een van de terrasjes – vaak na zonsondergang – lopen ze eerst een aantal malen heen en weer. “Ook al kom je elkaar die avond driemaal tegen, je blijft elkaar aanspreken met ‘hoe gaat het met u?’”, zegt Wim. “De mensen kennen en groeten ons. Het werkt allemaal mee om ons daar thuis te voelen.”
We zien de zon vrij snel in zee zakken, vanaf de terrassen recht voor ons neus. We zien de verkleuringen van het water, de lucht en de rotsen bij het ondergaan van de zon. De boulevard staat mooi recht op de zee. “Bij het eiland Milos en Naxos zit je wat dat betreft net verkeerd”, zegt Wim.
NB: Dit artikel is gepubliceerd in Ajuus Magazine, jan/feb 2008.
De opdracht:
Het artikelidee is door mijzelf aangedragen. Ook de foto’s zijn door mij gemaakt.
© Foto’s: Monique Koudijs (meer foto’s Monique Koudijs op Flickr)