De fiets is bij de Nederlandse politie nooit echt weggeweest, maar heeft in krap 3 jaar hevig aan populariteit gewonnen. Naar Amerikaans voorbeeld worden in snel tempo officiële biketeams in het leven geroepen die met aangepaste kleding en speciale opleiding de dagelijkse surveillances een nieuwe impuls geven. Alle voordelen van de fiets worden daarbij uitgebuit.
In de fietsrekken pal voor het bureau van wijkteam Nieuwmarkt aan de Keizersstraat in Amsterdam staan zeker 10 witte ‘citybikes’ met officieel politielogo en de bekende blauw/oranje strepen. Dames- en herenmodellen. Twee politiekoppels surveilleren die middag op de fiets. Stapvoets rijden ze hun rondjes door vooral Zeedijk en omgeving.
Op de hoek van de Molensteeg blijven ze regelmatig enkele minuten staan en turen de Zeedijk in, een beruchte plek waar drugsverslaafden samenscholen. Honderd meter verderop blokkeert een vrachtwagen de weg. Even later is het filerijden op de Gelderse kade. Het biketeam slalomt moeiteloos om de amsterdammertjes die de stoep afschermen van de straat en draait spoedig de voor auto’s ontoegankelijke St Olofssteeg in.
Surveilleren op de fiets
Een uurtje ‘politie spotten’ in de Nieuwmarktbuurt, een wijk in het hart van de hoofdstad, en je ervaart hoe ongelooflijk handig het is voor de politie om de surveillance per fiets te doen in plaats van in een auto. De straatjes in de wijk zijn zo smal dat er bij het minste of geringste geen vierwielig voertuig meer door kan.
Er zijn bovendien talloze straatjes en steegjes waar je überhaupt met de auto niet door kan vanwege paaltjes op de weg of eenrichtingsverkeer. En dat terwijl de buurt, als mekka voor prostitutie en drugsverslaafden, een hoog criminaliteitsgehalte kent en bovendien druk wordt bezocht door nieuwsgierige toeristen die massaal te voet ‘the red light district’ bezichtigen.
Deze smeltkroes gonst en heeft een aanzuigende werking voor tal van illegale praktijken, zoals drugsdealing en zakkenrollerij. Een gebied dus waar adequate politiesurveillance hard nodig is.
Politie herontdekt mountainbike
De herwaardering van de fiets bij de politie lijkt in dit kader een logische ontwikkeling. Steeds meer (binnen)steden werden in de loop der jaren autoluw gemaakt, er kwamen meer groenstroken, woonerven en 30 km-zones. En steeds meer auto’s. In veel steden is er geen doorkomen meer aan.
Toch duurde het nog tot de zomer van 2000 voordat de politie in Nederland de fiets weer herontdekt en de politiesurveillances hiermee een nieuwe impuls geeft. Naar Amerikaans voorbeeld notabene. Een politieman uit Seattle ergerde zich in de jaren ’80 dusdanig aan de opstoppingen in het autoverkeer, dat hij in 1987 met het voorstel kwam tot de invoering van een mountainbike-surveillance.
Naar Amerikaans voorbeeld
Drie jaar geleden is het fenomeen overgewaaid naar Nederland. Eerst als pilotproject, maar al spoedig blijken de voordelen en dito resultaten zo overtuigend dat de inzet van professionele biketeams bij politie zich als een olievlek uitbreidt.
Een indicatie: van de 25 politieregio’s is de mountainbikesurveillance inmiddels in 15 regio’s ingevoerd en de teams die worden opgericht, worden door de opmerkelijke resultaten, enorm snel uitgebreid.
Zo heeft Politie Haaglanden het plan de aanvankelijke hoeveelheid van 30 mountainbike-agenten in het komende half jaar te verdubbelen, heeft Politieregio Gelderland Midden er 40 en kent Politieregio Hollands Midden er 94. Ook boswachters tonen inmiddels belangstelling.
Onverwachte heterdaadjes
De voordelen van de fiets komen daarbij weer vol over het voetlicht. Tommy Hameling, sinds 3 jaar politieagent in de Haagse binnenstad en fanatiek promotor van de biketeams binnen de politiekorpsen (hij ontwierp in zijn vrije tijd de informatieve website bikepatrol.nl), kan daarover kort en duidelijk zijn.
“Het werkt”, zegt hij. “Wij hebben een autocultuur gehad; alles moest met auto. Of we gingen lopen, maar dan gebeurde alles net weer drie straten verderop en ben je dus te langzaam. Een mountainbike valt daar mooi tussenin. Je bent stil, maar hebt nu ook de snelheid om achter iemand aan te gaan.”
“Bij meldingen zijn wij er vaak als eerste. Een beetje binnenstad staat tegenwoordig vast en wij kunnen de snellere routes nemen; je hebt geen last van files of trams. Ook kunnen we nu de parkeergarages in en je kunt eens een stoep of treetje nemen.”
Snel en wendbaar
Maar er zijn meer voordelen. De geluidloosheid van de fiets, gekoppeld aan de snelheid en wendbaarheid van de mountainbike kan voor flinke verrassingen zorgen. Menig autokraker, drugsdealer of zakkenroller is inmiddels op die manier op heterdaad in de kraag gevat. Hameling:
“Laatst weer een heterdaadje bij een auto-inbraak. Hij schrok zich echt de pleuris. Er staat natuurlijk ineens politie, want je bent geruisloos. Bovendien hoor en ruik je veel meer. Glasgerinkel, schreeuwen op straat, een brandlucht. Collega’s in Scheveningen hebben op die manier heel snel een brand opgespoord. Het publiek spreekt je ook makkelijker aan, geven sneller door als ze iets raars zien. Als de politie in de auto zit, ga je daar als burger toch niet zo snel voor staan.”
Positieve reacties publiek
De opmerkelijk goede resultaten worden door allerlei politiekorpsen bevestigd. Een evaluatierapport uit 2002 van politiekorps Arnhem Centrum West concludeert na 2 jaar ervaring met de biketeams, dat agenten die surveilleren op speciale politiefietsen gemiddeld anderhalf tot twee minuten eerder bij een incident met de hoogste prioriteit zijn dan hun gemotoriseerde collega’s.
Bij minder dringende incidenten zijn de fietsagenten zelfs vele minuten sneller dan politiemensen in een auto of op de motor. Bovendien geven zij aan dat zij op deze manier meer signaleren. Het rapport vermeldt verder dat het publiek over het algemeen positief reageert op de huidige fietsontwikkeling bij politie, omdat politie op de fiets beter aanspreekbaar is.
De fiets als instrument
De meeste biketeams volgen een korte, intensieve opleiding om aan de mountainbike te wennen en daarnaast de mogelijkheden te leren om de fiets als instrument in te zetten tijdens surveillances. Zo leren ze noodstops te maken, trappen op en af te fietsen en de fiets als werkmiddel in te zetten, bijvoorbeeld bij aanhoudingen.
Op die manier kan de fiets in noodzakelijke gevallen een verdachte letterlijk onderuit halen, als zelfbescherming dienen tijdens arrestaties of een handig ‘hekwerk’ zijn bij een ongeval. Hameling: “Als je een slachtoffer op het trottoir hebt, zet je gewoon links en rechts een fiets neer en blijven de mensen wel staan.”
Meer dan hip doen
Dat de fiets weer populair is bij politie heeft alles te maken met de mogelijkheden van de mountainbike. De invoer van de mountainbike in plaats van de stadsfiets is dan ook niet zozeer een kwestie van ‘hip doen’ benadrukt politievoorlichter Jorgen Lucas van Politie Haaglanden.
“Je neemt zo’n fiets omdat het erg praktisch blijkt bij het politiewerk; we onderkennen de voordelen. Je bent toch steeds bezig te zoeken naar middelen om je werk beter te kunnen uitvoeren en de inzet van de mountainbike is daar een goed voorbeeld van. Al werken de biketeams indirect natuurlijk wel positief mee aan ons imago; we krijgen er veel positieve opmerkingen over.”
Zwaailicht op de fiets
De politie-mountainbikes zijn niet uitgerust met sirenes (het is geen voorrangsvoertuig); wel zijn er diverse teams die met een blauwe waarschuwingslamp rijden. Politiebikers in Gent (België) bezitten overigens wel een zwaailicht en sirene.
Veel korpsen hebben tevens speciale kleding voor de biketeams aangeschaft. Agent Hameling: “Het gangbare uniform is nooit gemaakt om de hele dag op de fiets te zitten. En als je je zit te ergeren aan je kleding, kan je ook niet goed surveilleren.”
“We rijden in alle weersomstandigheden; de jas is dus semi-waterdicht en droogt heel snel. We dragen handschoenen tegen het vallen en een helm voor de eigen veiligheid. Verder hebben we schoenen waarmee we ze kunnen vastklikken aan de pedalen. Ook dragen we een zeem in de broek, want anders is het echt niet meer leuk na zes, zeven uur fietsen.”
Jonge agenten in opleiding
De mountainbike bij politie concurreert inmiddels met de dienstauto. Wat opmerkelijk is, zeker bij agenten in opleiding. Hameling: “Als jong agentje is dat natuurlijk status hè, dat je in een auto mag rondrijden met zwaailichten. Maar we zijn nu een aardige concurrent aan het worden. Tijdens hun opleiding moeten ze eerst nog op de gewone fiets, maar ze zeggen nu al “nou, als ik klaar ben, wil ik wel op de mountainbike”. Dat is natuurlijk een goeie zaak. Vroeger zeiden ze dat over de auto.”
NB: Dit artikel is gepubliceerd in het tijdschrift Vogelvrije fietser, december 2003 als onderdeel van de reeks ‘Fietsen is geen werk’. In deze reeks interviewde ik mensen die de fiets gebruiken voor hun werk, van tuinman tot pianostemmer.
